Brief van Brabants Burgerplatform aan J.W. Remkes, bemiddelaar regering en boeren.

Middelbeers, 10 augustus 2022

Geachte heer Remkes,

Wie zijn wij
De Brabantse burgerbeweging is ontstaan vanwege het onvermogen van burgers in veedichte gebieden om als individu de overheid te bewegen om iets te doen aan de overlast die zij daar dag-in dag-uit ervaren. Met name de intensieve veehouderij en mestfabrieken zijn verantwoordelijk voor een toename van de stankoverlast en de gezondheidsrisico’s. De achterliggende oorzaak is dat bij de Reconstructie bestuurders, natuurbeschermers en veehouders de bewoners van het buitengebied over het hoofd gezien hebben. De afstand tussen natuur en veehouderijen werd groter. Burgers zagen daarna de stallen echter groter worden en steeds dichter bij komen.

Het naadje van de kous
Na die reconstructie kon de intensieve veehouderij fors uitbreiden. Eigenlijk alleen in de landbouwontwikkelingsgebieden. In de praktijk bleek echter dat de tomeloze uitbreidingsdrang van de intensieve veehouderij in de meeste gemeenten ook in de zogenaamde verwevingsgebieden weinig in de weg werd gelegd. De cumulatieregeling voor geurhinder was immers geschrapt. Gemeenten mochten zelf per gebied de maximale geurbelasting definiëren. Stallen schoten als paddenstoelen uit de grond. Bouwblokken werden tot de rand toe vol gezet. En als je dan als omwonende klaagde over de overlast, kreeg je vrijwel altijd te horen dat dat er nu eenmaal bij hoorde als je er voor koos in het buitengebied te gaan wonen. Dat deze burgers er vaak al levenslang woonden, werd domweg genegeerd. Uit onvrede over deze situatie ontstond er van onderop de beweging: ‘Megastallen Nee’. En uit deze machteloosheid die leefde in diverse groepen is later het Brabants Burgerplatform voortgekomen. Wij behartigen de belangen van de burgers in de veedichte gebieden. Ook lokale groepen uit Limburg en Gelderland hebben zich bij ons aangesloten.

Biesheuvel: Geur Bekennen
Wij zijn blij dat u erkent dat er een vertrouwenscrisis bestaat. Er is nu een vertrouwensbreuk tussen boeren en overheid. Maar omwonenden van de intensieve veehouderij hebben al jaren geleden het vertrouwen in ‘hun’ overheid verloren. Hun leefomgeving en hun gezondheid werd systematisch opgeofferd om tegemoet te komen aan de ongebreidelde uitbreidingsdrang van de intensieve veehouderij. In het rapport “Geur Bekennen” van de Commissie Biesheuvel (1) uit 2019 komt ook de vertrouwensbreuk tussen omwonenden en overheid en de sociale breuk in de lokale gemeenschappen duidelijk tevoorschijn. Wij vragen u dit rapport te agenderen bij uw gesprekken.

Regelgeving faciliteert de veehouderij
Recent besteedde ook het tv programma Zembla (2) (3) aandacht aan de problemen van omwonenden. Haarscherp werd de ernst van de overlast naar voren gebracht. Ook werd aangetoond dat de regelgeving, zoals die toegepast wordt in de veedichte gebieden, niet gericht is op bescherming van de leefomgeving van burgers maar op het faciliteren van de intensieve veehouderij. En ook nu gaf de staatssecretaris in de uitzending aan om de Wet Geurhinder en Veehouderij te gaan evalueren. Maar dat deden de voorgaande bewindslieden ook al. De uitkomst bleef echter onveranderd hetzelfde.

Averechts effect van innovaties
In de tientallen jaren waarin de Brabantse Burgerbeweging opkomt voor de belangen van de burgers in de veedichte gebieden is er één constante: de diverse overheden zweren bij technologische innovaties als hét wondermiddel middel om het tij te keren. Geen enkele van de innovaties die de laatste decennia zijn aangedragen, heeft aan de achterkant meetbaar het effect gehad dat aan de voorkant werd voorgespiegeld. Alle beloften ten spijt hebben de mestflappen, koeldeksystemen, luchtwassers, mestbewerking, slimme vloeren en ander kunst- en vliegwerk de problematiek alleen maar vergroot. Er ‘moest’ bij elke innovatie
immers weer uitgebreid worden, juist om de investering terug te kunnen verdienen die gedaan moest worden om de overlast terug te dringen. De innovaties deden in de praktijk vrijwel nooit wat ze zouden moeten doen. Maar de uitbreiding die daardoor gelegitimeerd werd, bleef altijd wél staan.

Aandacht volksgezondheid
Nu de rechter de overheid dwingt om het belang van de natuur te respecteren, worden de kwalijke effecten van ammoniak op de volksgezondheid naar de achtergrond gedrongen. En dat terwijl steeds duidelijker wordt dat secundair fijnstof een belangrijke factor is bij de verkorting van de levensduur in Nederland (4). Zonder ammoniak, die voor 90% afkomstig is uit de veehouderij, kan dit soort fijnstof niet ontstaan. Ook de noodkreet van de medisch specialist Ignas van Bebber: “Discussieer niet over stikstof maar over gezondheid” (5) verdient geagendeerd te worden in uw gesprekken.

Integrale aanpak
Wij zijn positief gestemd over de signalen dat in deze gesprekken er niet alleen smal op het stikstofprobleem gefocust zal worden. Het is nu tijd om alle problemen rondom de veehouderij integraal aan te pakken. Daarbij worden de kaderrichtlijn water, de klimaatverandering, het risico op zoönosen en dierenwelzijn vaak genoemd. Wij pleiten ervoor ook de gezondheidsrisico’s en stank mee te nemen bij deze integrale aanpak.

Onze vijf punten
Wij weten hoe de hazen lopen in het buitengebied. Wij willen onze ervaring en kennis van zaken inbrengen in het gesprek over de aanpak van de stikstofcrisis. Hieronder kort en bondig de vijf belangrijkste aandachtspunten om tot gezonde veehouderij en daarmee een gezonde leefomgeving te komen.

1. Technologische innovaties richten zich vrijwel altijd op een hypothetisch effect van een aanpak ergens bij de bron of aan het eind van de pijplijn. Wij pleiten voor een systeeminnovatie die gegarandeerd werkt en effect heeft op álle doelen, een aanpak direct aan de bron: krimp van de veestapel, te beginnen in de veedichte gebieden, waar hoge concentraties ook het risico op nieuwe zoönosen vergroten.
2. Mestfabrieken geven veel stankoverlast. Vergunningen kloppen niet. Regelgeving schiet tekort. Handhaving laat te wensen over. En het OM spreekt over georganiseerde criminaliteit en ondermijning bij mestfraude. De overheid laat het structureel afweten bij de bescherming van omwonenden van deze mestfabrieken.
3. Omwonenden van intensieve veehouderijen hebben recht op dezelfde bescherming als omwonenden van andere bedrijvigheid. De normen in de Wet Geurhinder en Veehouderij liggen nu ver boven de grenswaarden die experts voor de volksgezondheid aanvaardbaar vinden. Zorg voor aanpassing van deze normen en hanteer een harde bovengrens in nieuwe aangepaste wet- en regelgeving.
4. Voorkom herhaling van de missers van de reconstructie, toen ook alleen maar gekeken werd naar de belangen van natuur en veehouderij. Zet volksgezondheid op de eerste plaats en voorkom dat we door ongezonde concentraties en combinaties opnieuw getroffen worden door een uitbraak.
5. De boeren wijzen naar alle partijen als schuldigen in de huidige crisis, Bovendien claimen ze de oplossing te zijn of te hebben. En dat terwijl de landbouworganisaties zelf fataal tekort geschoten zijn in de bescherming van hun eigen achterban door geen afspraken te maken over beheersbare ontwikkeling van de sector. In plaats daarvan hebben ze zelf deze crisis veroorzaakt door mét alle ketenpartners volop in te zetten op de groei en industrialisering van de agro-business. Boeren hebben de oplossing. Maar dan moeten ze eerst wél weer boer worden, zoals boer zijn ooit bedoeld was. Grondgebonden. Circulair. Bedrijvigheid met een menselijke maat, die past in het landelijk gebied.

Voorkomen is beter
Om herhaling van de geschiedenis en nieuwe mislukkingen te voorkomen is het goed om deze keer de omwonenden wél aan tafel te vragen. Op de inzet van onze kennis en ervaring kunt u rekenen. We zien uw uitnodiging graag tegemoet.

Met hoogachting en vriendelijke groeten,

Geert Verstegen, voorzitter

STICHTING BRABANTS BURGERPLATFORM

1. https://open.overheid.nl/repository/ronl-8dc20fc9-7b9e-4c48-9fe9-7d5eec00efa7/1/pdf/adviesrapport-geur-bekennen-combi-luchtwassers-varkenshouderijen-en-geurhinder.pdf
2. https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/burgers-in-meer-stallenstank-door-nalatigheid-overheid
3. https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/burgers-onvoldoende-beschermd-tegen-stank-staatssecretaris-gaat-wet-evalueren
4. https://www.rivm.nl/nieuws/luchtverontreiniging-door-verkeer-en-industrie-afgenomen-invloed-landbouw-neemt-toe
5. https://www.bd.nl/opinie/opinie-discussieer-niet-over-stikstof-maar-over-gezondheid-br~a3450aeb/